Het verhaal van Etxeondo: van de boerderij in Amasa-Villabona tot het podium van Parijs.
Ander Izagirre.
Paco Rodrigo en María Jesús Uranga maakten de eerste Etxeondo-schetsen in 1976, tussen de koeien die op een boerderij in Villabona in Baskenland rondgraasden.
De surrealistische schilder Vicente Ameztoy had toen al het bekende logo ontworpen: een belar-meta, een hooiberg met een paal in het midden die de stapel gras bij elkaar houdt. Kort daarna kocht Paco een fiets om met de groep uit het dorp mee te rijden.
Dat was het begin van Etxeondo. De boerderij, de creativiteit en de fiets bepalen nog steeds het karakter van Etxeondo.
María Jesús had talent voor tekenen. In 1972, toen ze nog maar veertien jaar oud was, werkte ze bij Subijana, een fabriek in Villabona die al sinds 1860 textiel bedrukt.
“Een van de eigenaars van het bedrijf was Cristóbal Balenciaga, die in samenwerkte met mensen uit de Parijse haute couture, zoals Christian Dior, Chanel, Paco Rabanne, Givenchy,” verteld María.
“We maakten stoffen en zijden omslagdoeken voor de modieuze elite. Alles was handwerk. Het was een leerschool voor mij.”
In de fabriek van Subijana startte ook een 23-jarige ober uit Navarra. Het was Paco, de zoon van een slager uit Castejón. Hij had zijn militaire dienst er op zitten en was klaar om zijn leven op te bouwen.
“Ik kwam naar Villabona omdat een oom van mij hier woonde,” zei Paco.
“Ik begon als hulpje van een slager, maar die stelde me al snel voor bij de manager van de Subijana. De man van de kledingfabriek wilde me graag zien. “Laat eens zien, jongen, hoe ga je met de cijfers om?”
“Nou, uhm…”
“Ik ging aan de slag op de kleurafdeling. We moesten chemicaliën mengen en formules berekenen om een bepaalde kleur te krijgen. Het was ingewikkeld rekenwerk, maar ik kreeg het onder de knie en vond het leuk. Ik werd colorist in een compleet nieuwe wereld voor mij.”
María Jesús en Paco ontmoetten elkaar al snel op de graveerafdeling. Daar werkten ze met stempelmachines, praatten over hun werk, deelden suggesties en correcties en merkten dat ze ook buiten hun werk om ook goed met elkaar konden opschieten.
“We bespraken het werk en hadden een leuke tijd. We waren gelukkig. ,” zegt Paco.
“We waren jong, ambitieus en we beseften dat we creatief waren.”
“Soms pasten we iets in het geheim aan. Dan vroegen ze ons iets te maken uit de collectie maar deden we een subtiele correctie.
“Het pakte dan veel beter uit. Ze merkten hier niets van.”
“We leerden het proces steeds beter kennen en werden blij van onze ontwerpen en kleuren.
“We bekeken een gekleurde stof van afstand, hielden het tegen het licht, draaiden het en beoordeelden. Mengde het goed, kwam het patroon tot zijn recht of veranderde de lak?
“We hielden rekening met de vorm van de stof, zodat de kleur zo zuiver mogelijk wordt. Daarna retoucheerden we en verfijnden we zover mogelijk.”
Een halve eeuw later is kleur een van de kenmerken van Etxeondo. De kleur identificeert de eigenschappen van de kleding.
Paco is nog steeds een gepassioneerd colorist. Als hij televisie kijkt of door magazines bladert, valt elke kleur die voorbij flitst op. Samen met zijn dochter Amaia, die zich ook in kleuren heeft gespecialiseerd, bestuderen ze de tinten die de trends zullen bepalen.
Vicente Ameztoy durante una colaboración.
Vicente Ameztoy.
Hun eigen weg
In 1976 besloten Paco en María Jesús hun eigen weg te gaan. Ameztoy, de schilder die een van de eigenaars van Subijana was steunde hen. Hij stelde een ruimte in zijn familiehuis in Villabona ter beschikking om een atelier op te zetten. Het was een boerderij, genaamd Etxeondo.
“Etxeondo was een echt boerenlandgoed, met een boomgaard en koeien in de stal en niet bepaald ingericht als kledingbedrijf,“ aldus Paco.
“Ik bouwde een graveermachine, een chemieruimte voor kleurstoffen en een lichtbak. We kochten niet eens een naaimachine, we deden alles met de hand.”
María Jesús bleef in de ochtenden werken voor Subijana, om zo haar salaris veilig te stellen. ‘s Middags hielp ze Paco in Etxeondo.
“Het was een uitdaging,” zegt María Jesús. “Ik was erg jong, maar ik wilde graag de fabriek verlaten omdat ik vastbesloten was dat ik dit werk zelf kon doen.
“Zo startten we ons eigen bedrijf. We gingen samenwonen zonder te trouwen, iets wat in die tijd erg werd afgekeurd.”
“We waren geen hippies, maar het scheelde niet veel,” lacht Paco. “We hebben ons altijd vrij en onafhankelijk gevoeld.
“We hadden de wereld aan onze voeten en wilden iets voor onszelf starten.
“We begrepen elkaar heel goed, we wisten wat we leuk vonden en wat we wilden.
“We waren kritisch op onszelf en op elkaar. We discussieerden en soms liep het hoog op. Geen dag verveelde.”
“En we waren verliefd… ook dat had invloed,” lacht María Jesús.
“We waren twee handen op één buik. Het ging gewoon vanzelf. Hoe dat kan? Sommige dingen gaan gewoon zoals ze gaan.”
Paco y María Jesús
Paco y María Jesús
Wat deed Etxeondo in de eerste jaren?
“We deden van alles,” antwoordt Paco. “We maakten kleding, prints en t-shirts, duizenden t-shirts.
“T-shirts voor bijeenkomsten, voor verenigingen, voor traditionele feesten in een stad, voor de feesten van een andere stad. Toen een Baskische expeditiegroep voor het eerst de Mount Everest beklom, maakten we een t-shirt met een print daarvan. We verkochten er duizenden.”
“Maar het was niet wat we uiteindelijk wilden,” zegt María Jesús. “We deden dit puur om van te leven en om te sparen voor ons project waar we écht onze eigen visie in kwijt konden.”
En wat was die visie?
“We wilden onze stempel drukken,” zegt ze. “We wilden een merk en onze eigen stijl creëren.”
“We hadden een baan nodig om te leven, net als iedereen,” zegt Paco. “Maar we hadden ook een spirituele of creatieve wens. Noem het wat je wilt. Wij hadden de behoefte om onszelf uiten.”
“We hadden het geluk om met kunstenaars te werken. Een kunstenaar is iemand die je het onzichtbare kan laten zien.”
“Ameztoy bracht vrienden naar het dorp. We bedrukten t-shirts met beelden van zijn ontwerpen of met het logo van een kunstgalerie. Het waren kleine projecten met een beperkte oplage, hooguit tien of twintig kledingstukken, maar we leerden er veel van. We zogen alle kennis op.”
Ze werkten ook samen met Orquesta Mondragón, een populaire Spaanse band uit de jaren ‘80. Hun muziek was omstreden, controversieel en vol met humor. Ze traden op met de Spaanse zanger Javier Gurruchaga en ‘Popotxo’, de stille clown.
“We maakten voor hen de covers, de t-shirts,” zegt Paco. “Het was geweldig om met deze mensen te werken, maar wij zijn nooit artiesten geweest.”
“We zijn technici en ondernemers. Natuurlijk zijn we creatief, maar artiest zijn is iets anders.”
“Ik heb veel respect voor de echte artiest”, vervolgt Paco.
“Ik heb er veel ontmoet, allemaal heel verschillend en ik besefte al snel dat het bijzondere mensen waren. De manier van kijken brengt je van je stuk, verbaast je of trekt je in twijfel.”
“Sommigen volgen een heel duidelijke lijn en kiezen heel bewust hun eigen richting. Ze drukken iets van zichzelf uit. Wij zijn technici. Nou, het kan ook zijn dat ik sommige dingen zie die Maria Jesús heeft ontworpen voor kunstgaleries en ik zeg …dit is …”
“… geknutsel,” onderbreekt ze.
“… jij zult zeggen dat het prul is, maar voor mij is het kunst of iets dat er heel dicht bij komt,” zegt hij.
“Wat wij doen is dat we er niet naar streven om kunstenaars te zijn. We doen dit niet om een tentoonstelling te houden. Dat is nooit ons doel geweest.”
Wat was dan wel jullie ambitie?
“Om iets van onszelf te maken dat herkenbaar was,” zegt hij. “Het ging ons niet om veel geld verdienen of te groeien als bedrijf. Onze prioriteit was om uitstekende producten te maken.”
“Wij kunnen trots zijn op een goed project,” legt María Jesús uit. “Dingen goed doen is altijd ons doel geweest.”
“Als de naad van een kledingstuk slecht is afgewerkt of met een detail dat niet klopt, accepteren we dat niet.”
“Normaal gesproken zou je het laten gaan en denken dat het de volgende keer wel beter zal zijn, maar hier niet; bij Etxeondo wordt dat kledingstuk teruggeroepen. Wij kijken duizend keer naar een kledingstuk, van boven, van beneden, tot het perfect is.”
“Voor mij is het duidelijk: als we kleding met een fout uitbrengen, is het goedkoper om het weg te doen,” zegt Paco.
“Want als we het verkopen, verdienen we dat geld, maar verliezen we iets veel belangrijkers.”
Na twee of drie jaar te werken de boerderij Etxeondo, vonden María Jesús en Paco dat ze zich moesten specialiseren en moesten kiezen voor een bepaald gebied. Iets wat ze leuk vonden en daar zo goed mogelijke kleding voor maken. En aangezien Paco veel van fietsen hield…
De wegen van het leven zijn onvoorspelbaar: Etxeondo werd een fietsmerk door de invloeden van de Spaanse band Orquesta Mondragón.